AIoT đang trở thành “xương sống” trong hành trình ESG, giúp doanh nghiệp Việt thu thập và phân tích dữ liệu năng lượng real‑time, tự động hóa kiểm kê phát thải và lập báo cáo chuẩn ISO. Nhờ đó, các công cụ tài chính xanh như Green Loan và SLL được tiếp cận nhanh chóng, hiệu quả.
Bối cảnh pháp lý và cam kết quốc gia
Trong khuôn khổ webinar “Xu hướng ứng dụng AIoT trong quản lý năng lượng, giảm phát thải & giải ngân vốn xanh”, do Advantech và FPT IS đồng tổ chức, các chuyên gia đã phân tích bối cảnh pháp lý và cam kết quốc gia, cho thấy rõ áp lực lẫn cơ hội mà doanh nghiệp Việt đang đối mặt trong quá trình thực hiện mục tiêu Net Zero.
Từ giữa năm 2025, hệ thống giao dịch tín chỉ carbon (ETS) sẽ bắt đầu vận hành thử nghiệm, tập trung vào các ngành nhiệt điện, thép và xi măng chiếm hơn 40% lượng phát thải quốc gia.
Trên cơ sở đó, Chính phủ đã ban hành Quyết định 13/2024/QĐ‑TTg, yêu cầu 2.166 doanh nghiệp phải nộp báo cáo kiểm kê khí nhà kính định kỳ, và Nghị định 119/2025/NĐ‑CP, quy định chi tiết quy trình Monitoring–Reporting–Verification (MRV).
“MRV không chỉ là thủ tục hành chính, mà là công cụ để doanh nghiệp chủ động quản lý phát thải, minh bạch số liệu với cơ quan quản lý và đối tác tài chính”, ông Phạm Tuân – Giám đốc sản phẩm, Đồng sáng lập VertZéro tại FPT IS chia sẻ tại sự kiện webinar.
Hệ thống ETS thí điểm từ tháng 6/2025 với khoảng 200 doanh nghiệp trong ba ngành nhiệt điện, sắt thép và xi măng (chiếm hơn 40% lượng phát thải quốc gia) sẽ giúp xác định giá carbon nội địa, trước khi mở rộng chính thức vào năm 2028.
Khi ETS vận hành, doanh nghiệp phải mua tín chỉ nếu vượt hạn ngạch phát thải, hoặc đầu tư công nghệ để tiết kiệm năng lượng, giảm chi phí dài hạn.
Song song, áp lực từ cơ chế CBAM (EU) và CCA (Mỹ) tạo ra yêu cầu về chuỗi cung ứng xanh đối với các doanh nghiệp xuất khẩu, khiến việc tuân thủ tiêu chuẩn môi trường trở thành điều kiện tiên quyết để tiếp cận thị trường quốc tế và giữ vững khả năng cạnh tranh.
Trên bình diện quốc tế, nhiều nền kinh tế lớn như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Anh và Đức đã đưa cam kết giảm phát thải vào luật, đồng thời áp dụng cơ chế thuế biên giới carbon (CBAM) và CCA.
“Muốn xuất khẩu vào thị trường châu Âu, doanh nghiệp Việt không thể đứng ngoài cuộc – họ phải chứng minh ‘hồ sơ xanh’ ngay từ khâu cung ứng,” ông Tuân lưu ý.
Trong khi đó, các tập đoàn đa quốc gia như Adidas còn tái cơ cấu chiến lược để giảm 70% phát thải Scope 1 & 2 vào năm 2030, tạo áp lực lan tỏa lên chuỗi cung ứng toàn cầu.
Bối cảnh ấy đồng thời mở ra cơ hội: với gói tài chính xanh 15,5 tỷ USD được huy động trong 3–5 năm tới và các chính sách tín dụng xanh, doanh nghiệp nào nhanh chóng “xanh hóa” công nghệ, dữ liệu và quy trình sẽ hưởng lợi lớn về lãi suất và uy tín thương hiệu.
Minh bạch dữ liệu phát thải, thực hiện đúng MRV, và tận dụng công nghệ AIoT sẽ là chìa khóa giúp doanh nghiệp Việt vững bước trên hành trình Net‑Zero.
Vai trò then chốt của công nghệ AIoT
Khi thị trường toàn cầu hướng tới mục tiêu Net Zero, doanh nghiệp Việt Nam không chỉ đối mặt với yêu cầu tối ưu hóa vận hành mà còn phải giảm phát thải và hạn chế tác động môi trường.
“AIoT chính là sự kết hợp giữa trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT). Đây chính là giải pháp công nghệ đột phá, cho phép kết nối hàng loạt thiết bị đo lường điện, nước, khí, hơi lên nền tảng đám mây và thu thập dữ liệu real‑time với độ chính xác cao,” ông Nguyễn Văn Nguyện, đại diện Advantech Việt Nam chia sẻ.
Thông qua cảm biến ADAM‑3600, module UNO‑2484 và ECU‑1251, hệ thống AIoT liên tục giám sát và đồng bộ hóa thông số tiêu thụ, giúp phát hiện sớm “điểm nóng” năng lượng, tự động gửi cảnh báo và khuyến nghị vận hành ngay khi có bất thường.
Ngoài thu thập, AI agent còn phân tích và trực quan hóa thông tin trên dashboard theo tiêu chuẩn ISO 50001, so sánh hiệu suất với KPI ngành, từ đó hỗ trợ lập kế hoạch tiết kiệm năng lượng rõ ràng và đánh giá hiệu quả bằng các biểu đồ, chỉ số EUI, ECPU.
“Công nghệ này giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào nhân lực vận hành và chuyên gia phân tích nội bộ vốn đang thiếu hụt, đồng thời rút ngắn thời gian ra quyết định,” ông Phạm Tuân – Giám đốc sản phẩm, Đồng sáng lập VertZéro tại FPT IS nhấn mạnh.
Hệ thống AIoT không chỉ đảm bảo dữ liệu đo lường phát thải đạt chuẩn ISO 14064‑1 và ISO 50001, mà còn là cầu nối công khai, minh bạch để doanh nghiệp tiếp cận các gói vay xanh và vay liên kết bền vững với lãi suất ưu đãi.
Tiếp cận tài chính xanh cho doanh nghiệp
Nhờ khả năng thu thập và xử lý dữ liệu năng lượng, phát thải theo thời gian thực, doanh nghiệp giờ đây có thể xây dựng báo cáo tuân thủ ISO 50001 một cách hoàn toàn tự động, từ khâu Plan–Do–Check–Act đến khâu chuẩn hóa đầu ra.
Thay vì phải đích thân tập hợp số liệu thủ công và đối chiếu với hệ số phát thải, AIoT tự động đồng bộ thông số tiêu thụ điện, hơi, khí và nước lên Data Lake, loại bỏ nhiễu bằng tầng Edge Processing và áp dụng thư viện hệ số ISO 14064‑1 để tính toán phát thải chuẩn xác.
Kết quả là báo cáo kiểm kê KNK định kỳ được xuất dưới dạng “one‑click report” với độ tin cậy cao, giảm thời gian kiểm toán tới 70% và tránh nguy cơ mất tín chỉ carbon hay phạt vi phạm hạn ngạch.
Trên cơ sở dữ liệu minh bạch đó, doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận các dòng vốn xanh đa dạng.
Khoản vay xanh (Green Loan) truyền thống dành cho dự án năng lượng tái tạo giờ được hỗ trợ bằng mô hình Sustainability‑Linked Loan linh hoạt hơn, trong đó lãi suất có thể được điều chỉnh theo tiến độ đạt SPT (Sustainability Performance Targets – Mục tiêu hiệu suất bền vững).
Không chỉ dừng lại ở việc vay vốn, AIoT còn định hình một hệ sinh thái chuyển đổi xanh – số tích hợp.
Tại Lingang (Thượng Hải), việc áp dụng công nghệ này đã giúp giảm hơn 33,6 tấn CO₂ mỗi tòa nhà mỗi năm, đồng thời tiết kiệm 36.000 kWh điện.
Ở Nhật Bản, chuỗi trung tâm thương mại AEON Mall thuyết phục nhà đầu tư SLB 60 tỷ yên nhờ ba KPI rõ ràng (điện sạch, giảm nhựa, giảm lãng phí thực phẩm).
Sự hình thành một hệ sinh thái chuyển đổi xanh đồng bộ, nơi những tên tuổi như Advantech, FPTIS cùng BIDV và các quỹ đầu tư quốc tế hợp lực, đang mở ra cơ hội tiếp cận vốn xanh một cách nhanh chóng, minh bạch và bền vững, từ đó thúc đẩy doanh nghiệp Việt vững bước trên hành trình Net‑Zero.
Việc áp dụng nền tảng AIoT trong quản lý năng lượng không chỉ đáp ứng yêu cầu pháp luật về kiểm kê khí nhà kính mà còn mở ra cơ hội tiếp cận các nguồn vốn xanh ưu đãi, giúp tiết kiệm chi phí vận hành và tăng lợi thế cạnh tranh.
Sự phối hợp giữa công nghệ, tài chính, quản lý dữ liệu và các tiêu chuẩn quốc tế là chìa khóa để doanh nghiệp tiến tới mục tiêu Net Zero 2050 một cách bền vững và hiệu quả.
Đây là hành trình tất yếu và cần thiết trong xu thế toàn cầu nhằm bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế xanh, số hóa.
